Afganistango Errepublika Islamikoa

Afganistango Errepublika Islamikoa darieraz: جمهوری اسلامی افغانستان‎ paxtuneraz: د افغانستان اسلامي جمهوریت‎
2004 – 2021
Errepublika islamiko unitario presidentziala
Ereserkia Millī Sūrud Goiburua لا إله إلا الله، محمد رسول الله Lā ʾilāha ʾillā llāh, Muhammadun rasūlu llāh Allah beste jainkorik ez dago, Mahoma Allahren Mezularia da
• United States invasion of Afghanistan 7 October 2001 • Establishment of the Islamic Republic of Afghanistan 26 January • United States withdrawal 29 February 2020 • Fall of Kabul 15 August
Geografia
Hiriburua	Kabul (de jure) Panjshir bailara (de facto)
Biztanleria	31.390.200 (2020)
Azalera	652.864 km²
Ekonomia
Dirua	Afgandar afgania
Historia
Garai historikoa	Terrorismoaren aurkako gerra
Afganistanen inbasio estatubatuarra	2001eko urriaren 7a
Irango Errepublika Islamikoaren ezarpena	2004ko urtarrilaren 26a
AEBko tropen erretiratzea	2020ko otsailaren 29a
Kabulen erortzea	2021ko abuztuaren 15a
← Aurrekoa Trantsizioko Afganistango Estatu Islamikoa Ondorengoa → Afganistango Emirerri Islamikoa

Afganistango Errepublika Islamikoa Afganistanen gainean gobernu legitimoa dutela aldarrikatzen duten bi entitateetako bat da, Afganistango Emirerri Islamikoarekin batera^[1][2]. Afganistango Errepublika Islamikoak herrialdearen zatirik handiena kontrolpean izan zuen 2004 eta 2021 artean, Afganistango gerraren baitan. Afganistanen inbasio estatubatuarraren ostean sortu zen, herrialde honen zatirik handiena konkistatu ziotenean Talibanek kudeatzen zuten Emirerri Islamiarrari.

Kabul galdu ostean ere, Talibanak oraindik herrialdeko hainbat gune kontrolatu zituen eta gerra zibilak jarraitu zuen. Horrek betikotu egin zuen Afganistango giza eskubideen eta emakumeen eskubideen arloko historia problematikoa, bi aldeek egindako abusu ugarirekin, hala nola zibilen hilketak, bahiketak eta torturak. Gobernuaren laguntza militar eta ekonomikoarekiko menpekotasun handia zela eta, batzuek, Ameriketako Estatu Batuen estatu bezero bezala sailkatu zuten, eta, pixkanaka, landa eremuen kontrola galdu zuen, Askatasun Iraunkorra Operazioa amaitu ondoren.

AEBko eta NATOko tropen erretiratzea hasi zenean 2021ean, Talibanak erasoaldi masibo bat hasi zuen 2021ko Maiatzean, Emirerri Islamikoari baimenduz herrialde osoa berriro ere kontrolatzea hiru hilabete eta erdiko epean. Afganistango Indar Armatuak laster deuseztu ziren. 2021ko abuztuaren 15ean Kabul erori zen eta Afganistango presidentea zen Ashraf Ghanik Arabiar Emirerri Batuetarako hegaldia hartu zuen^[3]. Bi egun beranduago, Amrullah Salehk, Panjshir bailarako Talibanaren aurkako gotorlekuan, Afganistango Errepublika Islamikoaren behin-behineko lehendakaritza hartu zuela adierazi zuen.

Errepublika Nazio Batuen Erakundearen, Batzar Islamikoko Erakundearen, Eskualdeko Kooperaziorako Hegoaldeko Asiako Elkartearen, G77ren, Kooperazio Ekonomikoko Erakundearen eta Lerrokatu Gabeko Herrialdeen Mugimenduaren kide da.

1. ↑ «https://twitter.com/amrullahsaleh2/status/1427631191545589772» Twitter (Noiz kontsultatua: 2021-08-17).
2. ↑ (Ingelesez) «Afghan vice president says he is "caretaker" president» Reuters 2021-08-17 (Noiz kontsultatua: 2021-08-17).
3. ↑ (Ingelesez) Graham, Natasha Turak,Amanda Macias,Emma. (2021-08-18). «Ousted Afghan President Ashraf Ghani resurfaces in UAE after fleeing Kabul, Emirati government says» CNBC (Noiz kontsultatua: 2021-08-18).